1^)Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2016 r. poz. 868, 1228, 1244, 1579, 1860 i 1948 oraz z 2017 r. poz. 933.

2^)Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2016 r. poz. 1247, 1579, 1807, 1810, 1921, 1948, 2138, 2255 i 2260 oraz z 2017 r. poz. 962 i 1027.

^Uzasadnienie

Potrzeba zmiany ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zwanej dalej „ustawą”, w części dotyczącej kosztów egzekucyjnych wynika z wydanego w dniu 28 czerwca 2016 r. wyroku sygn. akt SK 31/14, w którym Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny:

- art. 64 § 1 pkt 4 i § 6 ustawy - z wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą zakazu nadmiernej ingerencji w związku z art. 64 ust. 1 i art. 84 Konstytucji,

- art. 64 § 8 ustawy w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości obniżenia opłaty, o której mowa w art. 64 § 1 pkt 4 tej ustawy i opłaty manipulacyjnej w razie umorzenia postępowania z uwagi na dobrowolną zapłatę egzekwowanej należności po dokonaniu czynności egzekucyjnych - z art. 2 Konstytucji zasadą zakazu nadmiernej ingerencji w związku z art. 64 ust. 1 i art. 84 Konstytucji.

Jednocześnie w uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał, że dla właściwej realizacji wyroku konieczna jest interwencja ustawodawcy, który powinien, w granicach norm konstytucyjnych i z uwzględnieniem wniosków wynikających z wyroku Trybunału, określić nie tylko maksymalną wysokość opłaty egzekucyjnej, o której mowa w art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a., oraz opłaty manipulacyjnej, o której mowa w art. 64 § 6 u.p.e.a., ale także maksymalną wysokość innych opłat egzekucyjnych. Ustawodawca powinien nadto określić sposób obliczania wysokości tych opłat w razie umorzenia postępowania w związku z dobrowolną zapłatą egzekwowanej należności po dokonaniu czynności egzekucyjnych. Jednocześnie podkreślono, że konieczność podjęcia przez ustawodawcę odpowiednich kroków w celu wykonania niniejszego wyroku powinna stanowić okazję do szerszego spojrzenia na przyjęty model opłat w egzekucji w administracji.

Uwzględniając wytyczne Trybunału Konstytucyjnego, w projekcie ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zmieniono przepisy regulujące koszty egzekucyjne w sposób kompleksowy, ustalając nowe zasady naliczania i ich poboru, jak również opłaty komorniczej, której obowiązek uiszczenia ciąży na wierzycielu w związku z przekazaniem przez organ egzekucyjny lub przez zobowiązanego w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych.

W art. 1a pkt 6 ustawy zawarto definicję opłaty komorniczej. Jednocześnie zmian w zakresie dotychczasowej regulacji stawki tej opłaty dokonano poprzez zmianę art. 66, w którym ustalono procentową wysokość tej opłaty na poziomie dotychczasowym - 5% kwoty przekazanej wierzycielowi przez organ egzekucyjny lub zobowiązanego w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych i wprowadzono limit tej opłaty określający dolną i górną granicę opłaty w wysokości nie niższej niż 10 zł i nie wyższej niż 10000 zł. Uzasadnieniem tej zmiany są wytyczne Trybunału Konstytucyjnego co do konieczności określenia górnej granicy opłaty za czynności egzekucyjne.

W projekcie ustawy, w art. 26 § 1, 4 i 4a, doprecyzowano terminy wszczęcia postępowania egzekucyjnego, wprowadzając jednocześnie wyraźne rozróżnienie stosowanych w tej ustawie pojęć „postępowanie egzekucyjne” i „egzekucja administracyjna”, na potrzeby uregulowania momentu powstania obowiązku uiszczenia opłaty manipulacyjnej, o której mowa w art. 64 § 1 projektu ustawy. Przy określaniu momentu wszczęcia postępowania egzekucyjnego uwzględniono poglądy wyrażone w doktrynie, jak i orzecznictwie sądów administracyjnych, zgodnie z którymi datą wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest dzień doręczenia organowi egzekucyjnemu tytułu wykonawczego zawierającego jednocześnie wniosek o wszczęcie egzekucji należności pieniężnej objętej tym tytułem wykonawczym (art. 26 § 4 pkt 1 ustawy). Odmiennie uregulowano datę wszczęcia postępowania egzekucyjnego w sytuacji, gdy wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym. Przyjęto, że wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje z chwilą wystawienia tytułu wykonawczego (art. 26 § 1 pkt 2 ustawy). Zgodnie bowiem z obowiązującym art. 26 § 4 ustawy, jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, przystępuje z urzędu do egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego przez siebie wystawionego.

W ramach regulacji dotyczącej daty wszczęcia postępowania egzekucyjnego niezbędne jest również dookreślenie momentu wszczęcia tego postępowania, jeżeli tytuł wykonawczy przekazany jest do organu egzekucyjnego przy wykorzystaniu sytemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej, stosownie do art. 26 § 1c ustawy. W takim przypadku chwilą wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest wprowadzenie tytułu wykonawczego do systemu teleinformatycznego organu egzekucyjnego, gdy tytuł wykonawczy jest przekazany przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego używanego do obsługi Centralnego Rejestru Danych Podatkowych, o którym mowa w art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej. Jeżeli jednak tytuł wykonawczy jest przekazany przez elektroniczną skrzynkę podawczą wierzyciela i organu egzekucyjnego, datą wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest data wystawienia urzędowego potwierdzenia odbioru tytułu wykonawczego.

Z uwagi na kompleksowy charakter proponowanych regulacji dotyczących kosztów egzekucyjnych dokonano zmiany art. 27a ustawy poprzez rezygnację z zaokrąglania kwoty kosztów egzekucyjnych w toku egzekucji administracyjnej. Uznano bowiem, że w większości przypadków naliczanie kosztów egzekucyjnych w zawiadomieniu, protokole zajęcia czy też wezwaniu do zapłaty następuje w ramach systemu informatycznego obsługującego organ egzekucyjny. W większości przypadków organ egzekucyjny uzyskuje kwoty wyegzekwowane w ramach przelewu bankowego na rachunek tego organu. Nie ma więc potrzeby zaokrąglania kosztów egzekucyjnych przez organ egzekucyjny, któremu należne są te koszty.

Dodatkowo w zmienianym art. 27a ustawy wyłączono stosowanie
w postępowaniu egzekucyjnym przepisów art. 54 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa oraz art. 23 ust. 1a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zmiana ta umożliwi organowi egzekucyjnemu pobranie odsetek w sytuacji gdy wysokość odsetek nie przekraczałaby trzykrotności wartości opłaty pobieranej przez operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe za traktowanie przesyłki listowej jako przesyłki poleconej jak również w sytuacji gdy wysokość odsetek nie przekraczałaby 6,60 zł.

Niezbędna stała się również zmiana art. 59 ustawy polegająca na wprowadzeniu przepisów jednoznacznie stanowiących, że wygaśnięcie obowiązku po wszczęciu egzekucji administracyjnej nie zwalnia z obowiązku uiszczenia opłaty manipulacyjnej i wydatków egzekucyjnych, a postępowanie egzekucyjne nie podlega umorzeniu, jeżeli koszty egzekucyjne nie zostały uiszczone (w sposób dobrowolny lub przymusowy).

W regulacji wprowadzono możliwość dochodzenia m.in. kosztów egzekucyjnych powstałych w egzekucji umorzonej na podstawie art. 59 § 2 ustawy na podstawie dalszego tytułu wykonawczego wydawanego przez wierzyciela w razie wszczęcia ponownej egzekucji, w przypadku, o którym mowa w art. 61 ustawy.

I. Koszty egzekucyjne w egzekucji należności pieniężnych

W wyroku TK wyjaśniono, że opłaty egzekucyjne oraz opłata manipulacyjna noszą wszelkie cechy daniny publicznej w rozumieniu konstytucyjnym. Są one świadczeniami pieniężnymi o charakterze przymusowym, a obowiązek ponoszenia tych opłat został nałożony ustawą i ma charakter względnie powszechnego, jednostronnie ustalanego świadczenia pieniężnego, spełnianego w związku ze świadczeniem podmiotu publicznego. Cechą charakterystyczną odróżniającą opłatę od podatku jest jej odpłatność. Z cechą odpłatności opłat łączy się też zagadnienie ekwiwalentności świadczenia wzajemnego, wynikające z charakteru czynności podmiotów publicznoprawnych. Precyzyjne określenie kosztów takich czynności (usług) bywa często niemożliwe lub trudne do ustalenia, tym bardziej że ustalając wysokość opłat publicznych, bierze się pod uwagę także niepoliczalne czynniki, takie jak potrzeba sprawnego działania organu publicznego czy dążenie do zapewnienia powszechnego dostępu do informacji i dokumentów.

1. Opłata manipulacyjna

W art. 64 § 1-2 uregulowano, w odmienny sposób od dotychczasowych regulacji, sposób naliczania opłaty manipulacyjnej, odstępując od procentowego sposobu naliczania tych opłat od wysokości dochodzonego obowiązku. Przyjęto stawkę kwotową (40 zł) tej opłaty pobieraną od każdego tytułu wykonawczego, zgodnie z proponowanym art. 64 § 9 ustawy. Uznano bowiem, że zakres czynności podejmowanych przez organ egzekucyjny w związku ze wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie jednego tytułu wykonawczego jest taki sam, niezależnie od wysokości należności pieniężnej ujętej w tym tytule. Przyjęto, że obowiązek uiszczenia opłaty manipulacyjnej powstaje z chwilą wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Na tym bowiem etapie organ egzekucyjny obowiązany jest podjąć czynności o charakterze technicznym (rejestracja sprawy egzekucyjnej i inne) i materialnoprawnym polegające na sprawdzeniu zgodnego z prawem wystawienia tytułu wykonawczego i dopuszczalności egzekucji administracyjnej obowiązku objętego tym tytułem.

Dodatkowo organ egzekucyjny obowiązany jest ustalić, czy w danej sprawie egzekucyjnej nie zachodzi przesłanka określona w art. 29 § 2 pkt 2 ustawy, tj. czy uzyska się kwotę przewyższającą wydatki egzekucyjne. W razie uprawdopodobnienia tej okoliczności organ egzekucyjny nie przystąpi do egzekucji administracyjnej. Uwzględniając zasadę ekonomiki postępowania egzekucyjnego, również wierzycielowi w art. 6 § 1c ustawy przysługuje prawo odstąpienia od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych, jeżeli nie upłynęło 12 miesięcy od dnia wydania postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z przyczyny określonej w art. 59 § 2, wydanego w sprawie prowadzonej na wniosek tego wierzyciela, na podstawie tytułu wykonawczego obejmującego inne należności pieniężne zobowiązanego.

Jeżeli jednak po wszczęciu postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny nie przystąpi do egzekucji administracyjnej z uwagi na zaistnienie jednej z przesłanek określonych w art. 29 § 2 ustawy, wierzyciel obowiązany będzie do uiszczenia opłaty manipulacyjnej w związku ze wszczęciem postępowania egzekucyjnego.

W związku z nowym system naliczania kosztów egzekucyjnych, o którym mowa w proponowanym art. 64 ustawy, zaistniała konieczność zmiany § 4 w art. 62b § 1 ustawy oraz uchylenia § 2 w art. 62d ustawy (oba przepisy dotyczą kosztów egzekucyjnych w przypadku zbiegu egzekucji).

2. Opłata egzekucyjna

Zrezygnowano z opłat naliczanych za dokonanie przez organ egzekucyjny niektórych czynności egzekucyjnych. W miejsce opłat za czynności egzekucyjne, w tym opłaty egzekucyjnej, uregulowanych dotychczas w art. 64 § 1 i 5 ustawy, przewiduje się wprowadzenie opłaty egzekucyjnej pobieranej w wysokości proporcjonalnej do wyegzekwowanych należności pieniężnych. Obowiązek uiszczenia opłaty egzekucyjnej uzależniono od efektów czynności egzekucyjnych prowadzących do ściągnięcia dochodzonych należności pieniężnych. Uwzględniając zarzuty konstytucyjne określono górną granicę (40 000 zł) tej opłaty, jednocześnie przyjmując dolny pułap tej opłaty w wysokości 40 zł.

Przy określaniu maksymalnej wysokości opłaty egzekucyjnej w art. 64 § 3 ustawy uwzględniono twierdzenia TK, że brak określenia górnej granicy opłaty, o której mowa w art. 64 § 1 pkt 4 ustawy oraz opłaty manipulacyjnej powoduje, że w pewnych warunkach (w wypadku należności o znacznej wartości) następuje całkowite wręcz zerwanie związku między świadczeniem organu egzekucyjnego a wysokością ponoszonych za dokonanie tych czynności opłat. Opłaty te nie są wtedy formą zryczałtowanego wynagrodzenia organu prowadzącego egzekucję za podejmowane czynności, ale z perspektywy dłużnika stają się jedynie dodatkową sankcją pieniężną. Mechanizm ustalania opłaty stosunkowej z wyznaczoną górną jej granicą chroni przed tego typu sytuacjami. Wartość wyznaczona kwotowo zakreśla bowiem maksymalny pułap opłaty i dzięki temu limituje kwotę określoną procentowo przed jej nadmierną wysokością.

Uwzględniając powyższe stwierdzenia, wraz z kompleksowym uregulowaniem kosztów egzekucyjnych, określono górne granice naliczania opłat w ramach kosztów egzekucyjnych, jak również opłaty komorniczej.

Jeżeli w ramach rekwizycji organ rekwizycyjny obowiązany będzie do podjęcia w ramach środka egzekucyjnego czynności egzekucyjnych powodujących ściągniecie dochodzonych należności pieniężnych, organ ten będzie obowiązany do naliczenia i poboru opłaty egzekucyjnej.

Jako podstawę naliczania opłaty egzekucyjnej przyjęto wysokość wyegzekwowanej należności głównej. Zrezygnowano z ujęcia w podstawie opłaty egzekucyjnej kosztów upomnienia, opłaty manipulacyjnej i wydatków egzekucyjnych, uznano bowiem za niezasadne pobieranie kosztów egzekucyjnych od kosztów egzekucyjnych i kosztów upomnienia. Dodatkowo w podstawie naliczenia opłaty egzekucyjnej nie będą uwzględniane odsetki z tytułu niezapłacenia należności pieniężnej w terminie. W uzasadnieniu wyroku TK wskazał bowiem, że takie rozwiązanie nie mobilizuje organu egzekucyjnego do podejmowania szybkich działań czy sprawnego postępowania. Zgodnie z przyjętą regułą, do podstawy obliczania wysokości obowiązującej opłaty egzekucyjnej wlicza się także odsetki z tytułu należności niezapłaconej w terminie (dotychczasowy art. 64 § 7 ustawy). To znaczy, że na wysokość opłaty egzekucyjnej mają wpływ odsetki za zwłokę, które z każdym dniem powiększają jej wartość. Dlatego też im później zostanie naliczona opłata za czynności egzekucyjne, tym wyższa będzie jej wysokość, niezależnie od charakteru czynności egzekucyjnych, za które te opłaty zostaną naliczone, oraz niezależnie od skutków samej egzekucji. Przy czym wyjątek od wskazanej wyżej zasady obliczenia podstawy opłaty egzekucyjnej tylko od wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wprowadzono w sytuacji kiedy tytuł wykonawczy został wystawiony na odsetki z tytułu niezapłacenia należności pieniężnej w terminie, koszty upomnienia lub koszty egzekucyjne.

Ponadto w wyroku TK za sprzeczną z zasadniczym celem postępowania egzekucyjnego uznano normę prawną, zgodnie z którą dłużnik zostaje obciążony pełną wysokością opłaty w wypadku dobrowolnego zaspokojenia wierzyciela (dotychczasowy art. 64 § 8 ustawy). Norma ta nie tylko nie motywuje do dobrowolnego spełnienia świadczeń dochodzonych w egzekucji, ale wykazuje wręcz cechy swoistej kary finansowej, nakładanej za zachowanie pożądane i zgodne z prawem. Skoro w każdym wypadku istnieje obowiązek uiszczenia kosztów egzekucyjnych w pełnej wysokości, to zobowiązani mogą nie być zainteresowani wywiązaniem się ze swoich zobowiązań dobrowolnie.

W związku z powyższym przyjęto rozwiązania stanowiące zachętę dla zobowiązanego do dobrowolnego wykonania obowiązku. W przypadku dobrowolnej zapłaty do organu egzekucyjnego, organu rekwizycyjnego albo wierzyciela opłata egzekucyjna wynosić będzie 5% wyegzekwowanej w ten sposób należności pieniężnej, nie mniej niż 20 zł i nie więcej niż 20 000 zł.

W celu wyjaśnienia wątpliwości interpretacyjnych w art. 64 § 10 projektu ustawy doprecyzowano pojęcie zapłaty należności pieniężnej poprzez wskazanie przypadków, których nie można uznać za zapłatę obligującą do skorzystania z promocji w zakresie zapłaty połowy należnych organowi egzekucyjnemu kosztów egzekucyjnych. Obniżenie wysokości opłaty egzekucyjnej nie nastąpi w przypadku zapłaty po wezwaniu w ramach środka egzekucyjnego – egzekucji z pieniędzy uregulowanej w art. 68 ustawy, jak również na skutek działań podjętych przez lub wobec wierzyciela (potrącenie, zaliczenie nadpłaty podatku, zaliczenie zwrotu podatku, zapłata należności pieniężnej w ratach udzielonych przez wierzyciela oraz przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych). Zdarzenia te nie będą stanowić zapłaty w rozumieniu art. 64 § 5 ustawy uzasadniającej przyjęcie stawki obniżonej opłaty egzekucyjnej.

W związku z wprowadzeniem zasady proporcjonalnego naliczania opłaty egzekucyjnej w stosunku do kwoty wyegzekwowanej należności pieniężnej jako dzień powstania obowiązku uiszczenia tej opłaty przyjęto w art. 64 § 6 ustawy dzień wyegzekwowania przez organ egzekucyjny należności pieniężnej oraz dzień zapłaty należności pieniężnej organowi egzekucyjnemu, organowi rekwizycyjnemu lub wierzycielowi, niezależnie od tego czy kwota ta uzyskana zostanie od dłużnika zajętej wierzytelności w wyniku realizacji prawa majątkowego, czy też ze sprzedaży ruchomości bądź nieruchomości dokonanej przez organ egzekucyjny.

Zachowano natomiast zasadę powiązania opłaty manipulacyjnej i opłaty egzekucyjnej z tytułem wykonawczym. Dotychczas obowiązujący przepis art. 64 § 4 ustawy stanowi, że opłaty za czynności egzekucyjne pobiera się tylko raz w toku postępowania egzekucyjnego. W art. 64 § 9 projektu ustawy doprecyzowano więc, że opłata manipulacyjna i opłata egzekucyjna, z uwzględnieniem górnej i dolnej granicy tych opłat, pobierana będzie od każdego tytułu wykonawczego, niezależnie od tego czy wierzyciel wystawi tytuł wykonawczy jedno, czy wielopozycyjny. Przy czym podkreślenia wymaga, iż dolną granicę opłaty egzekucyjnej pobieramy tylko raz w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego. Kolejne należności wyegzekwowane w ramach postępowania egzekucyjnego, w którym naliczono opłatę egzekucyjną w wysokości nie niższej niż 40 zł, a w toku którego uiszczono już opłatę egzekucyjną w wysokości 40 zł będą obligowały organ egzekucyjny do pobrania opłaty egzekucyjnej stanowiącej różnicę pomiędzy dolną granicę tej opłaty czyli opłatą w części pobraną a kwotą, która będzie przypadała z wyegzekwowanej kwoty na koszty z tytułu opłaty egzekucyjnej.

W art. 64a ustawy regulującym opłaty za czynności egzekucyjne w egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym w § 1 w zdaniu wstępnym wykreślono wyrazy „”z zastrzeżeniem art. 64d”, albowiem projekt ustawy przewiduje rezygnację z unormowania zawartego w art. 64d regulującego podwyższenie kwoty opłat za czynności egzekucyjne w stopniu odpowiadającym wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych wynikającemu ze wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Pozostawiono zasady naliczania opłaty za czynności egzekucyjne w egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym określone w art. 64a ustawy. Stawki tych opłat są bowiem określone w większości kwotowo w odniesieniu do czynności egzekucyjnych podejmowanych w tej egzekucji. Zmiany w art. 64a ustawy dotyczą wyłącznie opłat, których stawka została określona proporcjonalnie do wartości szacunkowej ruchomości czy też kwoty uzyskanej ze sprzedaży egzekucyjnej (art. 64a § 1 pkt 7 w związku z art. 64 § 1 pkt 7, 11 i 12). W tych przypadkach zaproponowano kwotowe naliczanie opłaty (20 zł) za czynności egzekucyjne: spisanie protokołu o udaremnieniu przeprowadzenia egzekucji oraz wezwanie pomocy Policji, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Żandarmerii Wojskowej lub wojskowych organów porządkowych.

3. Wydatki egzekucyjne

Zmiany dokonano również w art. 64b ustawy regulującym wydatki egzekucyjne poprzez dodanie do otwartego katalogu tych wydatków opłaty sądowej od wniosku o wpis w księdze wieczystej. Organ egzekucyjny w ramach egzekucji z innych wierzytelności pieniężnych (art. 90 ustawy) oraz w egzekucji z nieruchomości (art. 110c § 3 ustawy) obowiązany jest bowiem złożyć do sądu właściwego do prowadzenia ksiąg wieczystych odpowiednio wniosek o wpis o zajęciu wierzytelności lub o złożenie tego wniosku do zbioru dokumentów, jeżeli wierzytelność jest zabezpieczona przez wpis w księdze wieczystej, i wniosek o wpis o wszczęciu egzekucji z nieruchomości lub o złożenie tego wniosku do zbioru dokumentów. Wraz z wnioskiem o wpis organ egzekucyjny obowiązany jest wnieść opłatę sądową od wniosku o wpis w księdze wieczystej, chyba że działa w imieniu Skarbu Państwa. Zgodnie bowiem z art. 94 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, tylko Skarb Państwa korzysta z ustawowego zwolnienia od obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od wniosku o wpis w księdze wieczystej.

W związku ze zmianą sposobu naliczania opłaty egzekucyjnej w art. 64b ustawy dodano do katalogu wydatków egzekucyjnych koszty doręczenia korespondencji, stanowią one bowiem koszty faktycznie poniesione przez organ egzekucyjny w związku z prowadzeniem egzekucji. W przypadku egzekucji z rachunku bankowego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego prowadzonego przez Krajową Izbę Rozliczeniową, zgodnie z art. 112c ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, obsługującego zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego, wydatkiem jest również koszt ponoszony przez organ egzekucyjny w związku z przesłaniem do banku zawiadomienia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego i innych pism w ramach tego środka egzekucyjnego za pośrednictwem wskazanego systemu.

4. Procedura poboru kosztów egzekucyjnych

W proponowanym art. 64c-64cc ustawy dokonano szeregu zmian dotychczasowego art. 64c ustawy w ramach kompleksowego uregulowania kosztów egzekucyjnych jednocześnie uporządkowano dotychczasowe regulacje, przy uwzględnieniu nowych rozwiązań.

W proponowanym art. 64c § 1 ustawy pozostawiono definicję kosztów egzekucyjnych przyjmując, że na koszty egzekucyjne składają się: opłata manipulacyjna, opłata egzekucyjna i wydatki egzekucyjne. Zrezygnowano natomiast w art. 64c § 2 z zaokrąglania kwoty kosztów egzekucyjnych z uwagi korzystanie przez organy egzekucyjne z systemów informatycznych. Ponadto uznano, że skoro wpłaty dokonywane są w większości przypadków na rachunek bankowy organu egzekucyjnego, zatem brak konieczności zaokrąglania tych należności usprawni pracę dłużnika zajętej wierzytelności, jak też organu egzekucyjnego. W związku z powyższym dokonano jednocześnie stosownych zmian w art. 27a ustawy.

Pozostawiono w art. 64c § 2 zasadę, że koszty egzekucyjne obciążają zobowiązanego, postępowanie egzekucyjne jest bowiem wszczynane w związku z uchylaniem się zobowiązanego od wykonania obowiązku, co wynika z art. 6 § 1 ustawy. Ponadto koszty egzekucyjne pełnią funkcję rekompensującą koszty działalności organów egzekucyjnych finansowanych z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego bądź Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jak również funkcję stymulującą zobowiązanego do dobrowolnego wykonania obowiązku, co ma zapobiec inicjowaniu postępowań egzekucyjnych przez wierzycieli.

Pozostawiono również zasadę określoną w proponowanym art. 64c § 3 ustawy, zgodnie z którą wierzyciel pokrywa koszty egzekucyjne, jeżeli nie mogą być ściągnięte od zobowiązanego. Również w przypadku nieprzystąpienia przez organ egzekucyjny do egzekucji, z uwagi na zaistnienie przeszkody określonej w art. 29 § 2 ustawy, wierzyciel będzie zobligowany do pokrycia opłaty manipulacyjnej związanej ze wszczęciem postępowania egzekucyjnego i wydatków, jeżeli powstaną po wszczęciu tego postępowania (art. 64c § 3 pkt 4 ustawy). W tym przypadku brak jest podstaw do obciążenia kosztami egzekucyjnymi zobowiązanego, albowiem na tym etapie zobowiązany nie bierze udziału w tym postępowaniu, zaś nieprzystąpienie do egzekucji jest wynikiem błędnych działań wierzyciela. W konsekwencji zrezygnowano z dotychczasowego art. 64c § 2 określającego obowiązek wierzyciela uiszczenia opłaty 3,40 zł, jeżeli tytuł wykonawczy zawiera wady uniemożliwiające przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego, które nie mogły być znane organowi egzekucyjnemu w chwili skierowania tego tytułu do egzekucji.

Z kolei proponowane w art. 64c § 6, 7, 9, 8 i 11 i art. 64cc § 1 i 2 ustawy odpowiadają co do zasady treści dotychczasowych uregulowań zawartych odpowiednio w art. 64c § 4e, 4b, , 6a, 7a i 7b oraz art. 64c § 5 i 6 ustawy. Z tym, że w brzmieniu proponowanego art. 64c § 6 ustawy umożliwiono pokrycie kosztów egzekucyjnych przez inny podmiot, w przypadku gdy wysokość kosztów egzekucyjnych nie przekracza 1000 zł a treść dowodu zapłaty nie budzi wątpliwości co do przeznaczenia zapłaty na pokrycie kosztów egzekucyjnych w egzekucji należności pieniężnej zobowiązanego. Celem tej regulacji jest dążenie do szybszego i efektywnego zakończenia postępowań egzekucyjnych. Uszczegółowiono tryb egzekucji kosztów egzekucyjnych poprzez zrezygnowanie z niepobierania opłaty egzekucyjnej w egzekucji kosztów egzekucyjnych dochodzonych na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na należność pieniężną z tytułu kosztów egzekucyjnych, o czym stanowi treść proponowanego art. 64cc § 1 ustawy. Jednocześnie dodano w art. 64cc § 3 ustawy możliwość dochodzenia kosztów egzekucyjnych powstałych w egzekucji należności pieniężnej, która została umorzona z przyczyny określonej w art. 59 § 2 na podstawie dalszego tytułu wykonawczego po spełnieniu przesłanek określonych w art. 61 ustawy. W efekcie proponowanej zmiany organ egzekucyjny w sytuacji ujawnienia majątku zobowiązanego po wcześniej bezskutecznie przeprowadzonej egzekucji będzie miał możliwość uzyskania lub wyegzekwowania kosztów egzekucyjnych mimo stwierdzonej wcześniej bezskuteczności egzekucji.

W § 10 doprecyzowano dotychczasowe brzmienie art. 64c § 7 ustawy poprzez określenie obowiązku wydania przez organ egzekucyjny postanowienia w sprawie kosztów egzekucyjnych wyłącznie w przypadku kwestionowania przez zobowiązanego albo wierzyciela wysokości kosztów egzekucyjnych wynikającej z zawiadomienia, o którym mowa w proponowanym § 9.

II. Procedura zwrotu pobranych kosztów egzekucyjnych

W proponowanym art. 64ca ustawy doprecyzowano zwrot zobowiązanemu kosztów egzekucyjnych wraz z odsetkami ustawowymi, jeżeli po pobraniu tych kosztów okaże się, że wszczęcie lub prowadzenie egzekucji administracyjnej było niezgodne z prawem. Przyjęto, że w takim przypadku koszty egzekucyjne będą zwrócone zobowiązanemu lub wierzycielowi wraz z naliczonymi od dnia ich pobrania odsetkami ustawowymi do dnia obciążenia rachunku bankowego organu egzekucyjnego (zgodnie z dotychczasową regulacją zawartą w art. 64c § 3 ustawy). Doprecyzowano, że zwrot kosztów egzekucyjnych nastąpi na wniosek zobowiązanego lub wierzyciela albo z urzędu. Określono termin do złożenia wniosku o zwrot kosztów egzekucyjnych przez zobowiązanego i wierzyciela oraz do zwrotu pobranych kosztów egzekucyjnych dokonywanego z urzędu – 60 dni od dnia powzięcia przez organ egzekucyjny lub rekwizycyjny informacji o niezgodnym z prawem wszczęciu lub prowadzeniu egzekucji administracyjnej. Wprowadzenie tego terminu ma zapobiec sytuacjom, w których czynności związane ze zwrotem kosztów egzekucyjnych zostaną podjęte kilka lat po zakończeniu postępowania, w którym orzeczono o niezgodnym z prawem wszczęciem lub prowadzeniem postępowania egzekucyjnego.

Za jak najszybszym zwrotem kosztów egzekucyjnych z urzędu przemawia konieczność naliczenia odsetek ustawowych od dnia pobrania kosztów egzekucyjnych do dnia obciążenia rachunku bankowego organu egzekucyjnego przekazywaną kwotą.

W celu uproszczenia działań organu egzekucyjnego w sposób jednoznaczny przesądzono, że nie wydaje się postanowienia w sprawie zwrotu kosztów egzekucyjnych, jeżeli wniosek zobowiązanego lub wierzyciela został uwzględniony w całości bądź zwrotu dokonano z urzędu. Jeżeli jednak zobowiązany lub wierzyciel zakwestionuje wysokość zwróconych kosztów egzekucyjnych lub odsetek ustawowych organ egzekucyjny wyda postanowienie w sprawie zwrotu kosztów egzekucyjnych na wniosek zobowiązanego lub wierzyciela złożony w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zwrocie lub dokonania zwrotu kosztów z urzędu, zaskarżalne do organu wyższego stopnia.

W przypadku dokonania zwrotu zobowiązanemu kosztów egzekucyjnych wraz z ustawowymi odsetkami wskutek niezgodnego z prawem wszczęcia lub prowadzenia egzekucji administracyjnej spowodowanego przez wierzyciela, organ egzekucyjny obciąży w drodze postanowienia tego wierzyciela zwróconymi zobowiązanemu kosztami egzekucyjnymi wraz z odsetkami ustawowymi chyba, że niezgodne z prawem wszczęcie lub prowadzenie egzekucji administracyjnej spowodował organ egzekucyjny (art. 64ca § 7 ustawy).

Na wzór dotychczasowej regulacji zawartej w art. 64c § 4d ustawy wprowadzono w proponowanym art. 64c § 4 i 5 zasadę nieobciążania kosztami egzekucyjnymi bądź zwróconymi zobowiązanemu kosztami egzekucyjnymi wraz z odsetkami ustawowymi wierzyciela, jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym prowadzącym postępowanie egzekucyjne oraz nieobciążania przez organ egzekucyjny działający w ramach państwowej jednostki budżetowej lub będący państwową jednostką budżetową kosztami egzekucyjnymi wierzyciela działającego w ramach państwowej jednostki budżetowej lub będącego państwową jednostką budżetową. Jednocześnie określono, że wydatki egzekucyjne poniesione przez organ egzekucyjny lub organ rekwizycyjny, lub wydatki z tytułu zwróconych zobowiązanemu kosztów egzekucyjnych wraz z odsetkami ustawowymi, poniesione przez organ egzekucyjny lub organ rekwizycyjny, działający w ramach państwowej jednostki budżetowej lub będący państwową jednostką budżetową, są pokrywane z budżetu państwa. W przepisach rozszerzono podmiotowy zakres zwolnienia z obowiązków określonych w proponowanym art. 64c § 4 i 5. Naczelnik urzędu skarbowego będący organem egzekucyjnym uprawnionym do prowadzenia egzekucji należności pieniężnych działa bowiem w ramach państwowej jednostki budżetowej - izby administracji skarbowej. W związku z powyższym uznano za niecelowe przekazywanie do organu egzekucyjnego przez wierzyciela będącego również państwową jednostką budżetową ciążących na nim kosztów egzekucyjnych bądź zwróconych zobowiązanemu kosztów egzekucyjnych wraz z odsetkami ustawowymi. Skutkowałoby to bowiem obowiązkiem podejmowania czynności związanych z dokonywaniem przelewu i ponoszenia kosztów przelewu środków pieniężnych. W świetle natomiast art. 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1870, z późn. zm.) państwowa jednostka budżetowa pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza na rachunek dochodów budżetu państwa.

W miejsce dotychczasowych przepisów art. 64c § 10-12 ustawy, w związku z odmiennym sposobem naliczania opłaty egzekucyjnej, w proponowanym art. 64cb § 1 ustawy wyszczególniono, komu i z jakiego tytułu przypadają koszty egzekucyjne ściągnięte lub uzyskane w postępowaniu egzekucyjnym. W art. 64 c § 1 odnośnie wyegzekwowanej lub uzyskanej opłaty manipulacyjnej lub opłaty egzekucyjnej przyjęto, iż przypadają one na rzecz organu egzekucyjnego, który wyegzekwował lub uzyskał opłatę. Natomiast wydatki egzekucyjne przypadają na rzecz organu egzekucyjnego lub rekwizycyjnego, który go poniósł. Zgodnie z art. 64cb § 2 ustawy organ egzekucyjny kończący postępowanie egzekucyjne dokona rozliczenia kosztów egzekucyjnych przypadających więcej niż jednemu organowi egzekucyjnemu lub rekwizycyjnemu zgodnie z kryteriami określonymi w § 1. W celu zapobieżenia opóźnieniom w wykonaniu tego obowiązku przyjęto, że rozliczenie kosztów egzekucyjnych nastąpi nie później niż w terminie 30 dni od dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. Organ egzekucyjny zawiadamia o rozliczeniu kosztów organy, którym koszty przypadają. Jeżeli jednak rozliczenie to zostanie zakwestionowane, organ egzekucyjny kończący postępowanie egzekucyjne wyda na wniosek złożony w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozliczeniu kosztów zaskarżalne postanowienie w sprawie rozliczenia kosztów egzekucyjnych. W odniesieniu do należności pieniężnych pokrytych przez wierzyciela z tytułu zwrotu zobowiązanemu kosztów egzekucyjnych wraz z odsetkami ustawowymi przyjęto w art. 64cb § 4 ustawy, że przypadają one na rzecz organu egzekucyjnego, który dokonał tego zwrotu.

W związku z rezygnacją z dotychczasowego sposobu naliczania opłat za czynności egzekucyjne w egzekucji należności pieniężnych zrezygnowano z art. 64d ustawy regulującego podwyższanie tych opłat w drodze ogłoszenia w obwieszczeniu ministra właściwego do spraw finansów publicznych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Uznano ponadto, że wysokość tych opłat winna być uregulowana w drodze ustawy.

III. Ulgi w spłacie kosztów egzekucyjnych

1. Umorzenie kosztów egzekucyjnych

W odmienny sposób od dotychczasowego uregulowano w art. 64e ustawy przesłanki umorzenia w całości lub w części przypadających na rzecz organu egzekucyjnego kosztów egzekucyjnych. Jako przesłankę umorzenia kosztów egzekucyjnych obciążających zobowiązanego przyjęto ważny interes zobowiązanego, natomiast kosztów egzekucyjnych obciążających wierzyciela - ważny interes publiczny, na wzór rozwiązań przyjętych w odniesieniu do zobowiązań podatkowych oraz niepodatkowych należności budżetowych (odpowiednio art. 67a ustawy – Ordynacja podatkowa oraz art. 64 ust. 1 w związku z art. 56 ust. 1 pkt 5 ustawy o finansach publicznych). Możliwe będzie również umorzenie kosztów egzekucyjnych z urzędu, jeżeli wysokość tych kosztów nie przekroczy czterokrotności kosztów upomnienia. Obecnie jest to kwota 46,40 zł. Zgodnie bowiem z § 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 września 2015 r. w sprawie wysokości kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej (Dz. U. poz. 1526) koszty upomnienia wynoszą 11,60 zł. Proponowany art. 64e § 2 pkt 3 ustawy pozwoli więc na umorzenie kosztów egzekucyjnych w wysokości nieprzekraczającej kwoty 46,40 zł z uwagi na to, że wydatki związane z obsługą tytułu wykonawczego, na podstawie którego możliwe jest dochodzenie kosztów egzekucyjnych, mogą przewyższyć tę kwotę.

Pozostawiono w art. 64e § 3 ustawy zasadę umarzania w pierwszej kolejności opłat egzekucyjnych w przypadku częściowego umorzenia kosztów egzekucyjnych (obowiązujący art. 64e § 4 ustawy).

Wprowadzenie nowego brzmienia art. 64e § 4 ma na celu wskazanie konieczności zastosowania przepisów prawa Unii Europejskiej dotyczących pomocy publicznej w sytuacji, gdy umorzenie lub rozłożenie na raty kosztów egzekucyjnych dotyczy zobowiązanego prowadzącego działalność gospodarczą. Ustawa Ordynacja podatkowa jak i ustawa o finansach publicznych mają już takie uregulowania, przy czym zastosowano analogiczne rozwiązanie jak w przypadku ustawy o finansach publicznych uwzględniającej obecnie obowiązujące przepisy unijne.

W art. 64 § 4 pkt 2 wobec odrębnego zdefiniowania pomocy de minimis oraz pomocy de minimis w rolnictwie i rybołówstwie w ustawie o postępowaniu w sprawach pomocy publicznej, wprowadzono obie kategorie przeznaczeń pomocy w celu wyeliminowania wątpliwości dotyczących zakresu stosowania pomocy de minimis.

W art. 64 § 3 pkt 3 ograniczono katalog wymienionych przeznaczeń pomocy do przeznaczeń na naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi (art. 64e § 4 pkt 3 lit a) oraz mającego na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce (art. 64 § 4 pkt 3 lit b), co dostosowuje treść do pojęć używanych w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Przewidziano możliwość udzielania pomocy publicznej na inne przeznaczenia (art. 64 § 4 pkt 3 lit c) wówczas, gdy jest zgodna z zasadami rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. Przy przesłance tej odstąpiono od wprowadzenia przepisu umożliwiającego określenie przez Radę Ministrów, w drodze rozporządzenia uzupełnienia dopuszczalnych przeznaczeń pomocy jak również szczegółowego uregulowania warunków udzielania oraz dopuszczalności takiej pomocy publicznej, uznając iż wskazane wyżej okoliczności oraz fakt skorzystania z przyznanych ulg tylko w sytuacji gdy określona pomoc publiczna jest zgodna z zasadami rynku wewnętrznego Unii Europejskiej wyłączają konieczność uzupełnienia dopuszczalnych przeznaczeń o nowe rozwiązania w tym zakresie a przy tym brak jest podstaw do tego aby w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wprowadzać regulację dotyczące programów pomocowych.

Z kolei w art. 64e § 6 ustawy określono terminy na złożenie wniosku o umorzenie kosztów egzekucyjnych przez zobowiązanego lub wierzyciela, jeżeli jest obciążony obowiązkiem uiszczenia tych kosztów. Wprowadzono ograniczenia czasowe na złożenie takiego wniosku, albowiem z przepisów odrębnych obowiązujących organy egzekucyjne wynika również ograniczenie w czasie przechowywania akt sprawy egzekucyjnej.

Proponowany w art. 64e przepis § 7, 8 i 9 ustawy odpowiadają treści dotychczasowego art. 64e § 4a, 4b i 5 ustawy.

Mając na uwadze gospodarne prowadzenie postępowania egzekucyjnego, w tym obowiązek ponoszenia przez organ egzekucyjny wydatków związanych z doręczeniem postanowienia, w proponowanym § 10 wprowadzono normę, zgodnie z którą w przypadku umorzenia kosztów egzekucyjnych powstałych w egzekucji należności państw członkowskich UE, państw trzecich, administracyjnych kar pieniężnych lub grzywien administracyjnych nałożonych na pracodawcę delegującego pracownika z terytorium RP w związku z naruszeniem przepisów dotyczących delegowania pracowników w ramach świadczenia usług, czy też w przypadku, gdy wysokość kosztów egzekucyjnych jest niższa niż 46,40 zł sporządza się adnotację, o której mowa w art. 72 Kodeksu postępowania administracyjnego. W tych przypadkach bowiem nie wydaje się postanowienia.

2. Rozłożenie na raty zapłaty kosztów egzekucyjnych

W art. 67f ustawy pozostawiono dotychczasową regulację co do rozkładania na raty zapłaty kosztów egzekucyjnych. Dodano jedynie przepis nakazujący w postępowaniu w sprawie złożenia na raty stosowanie odpowiednie przepisów art. 64e § 4 ustawy regulujących pomoc publiczną.

IV. Przedawnienie kosztów egzekucyjnych

Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie zawierała przepisów regulujących przedawnienie kosztów egzekucyjnych. W związku z istnieniem szeregu wątpliwości co do odpowiedniego stosowania przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa w związku z art. 67 ustawy o finansach publicznych regulujących przedawnienie niepodatkowych należności budżetowych przyjęto szczególne rozwiązania zawarte w art. 65a ustawy, zgodnie z którymi obowiązek uiszczenia przez zobowiązanego kosztów egzekucyjnych przedawni się z upływem 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wygasł obowiązek uiszczenia należności pieniężnej dochodzony na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na tę należność. Regulacja ta umożliwi organowi egzekucyjnemu dochodzenie kosztów egzekucyjnych pomimo wygaśnięcia obowiązku objętego tytułem wykonawczym dochodzonego w egzekucji administracyjnej, w której koszty te powstały. Termin przedawnienia jest więc niezależny od daty powstania obowiązku z tytułu opłaty manipulacyjnej, opłaty egzekucyjnej, czy też wydatku egzekucyjnego, co ma sprzyjać wprowadzeniu jak najprostszego systemu poboru kosztów egzekucyjnych.

W odniesieniu do obowiązku uiszczenia kosztów egzekucyjnych przez wierzyciela, przyjęto przedawnienie tego obowiązku z upływem 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym doręczono ostateczne postanowienie obciążające wierzyciela kosztami egzekucyjnymi albo doręczono wierzycielowi zawiadomienie lub postanowienie o wysokości kosztów egzekucyjnych.

Analogiczne rozwiązanie przyjęto co do przedawnienia obowiązku uiszczenia przez wierzyciela zwróconych zobowiązanemu kosztów egzekucyjnymi wraz ustawowymi odsetkami (art. 65a § 3 ustawy) z upływem 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym doręczono ostateczne postanowienie obciążające wierzyciela zwróconymi zobowiązanemu kosztami egzekucyjnymi wraz ustawowymi odsetkami albo doręczono wierzycielowi zawiadomienie lub postanowienie o wysokości kosztów egzekucyjnych.

Jednocześnie w art. 65a § 4 uregulowano przedawnienie obowiązku zwrotu zobowiązanemu kosztów egzekucyjnych w sytuacji niezgodnego z prawem wszczęcia lub prowadzenia egzekucji administracyjnej. W przyjętym rozwiązaniu przyjęto 3 letni termin przedawnienia liczony od końca roku kalendarzowego, w którym wydano ostateczne orzeczenie stwierdzające niezgodne z prawem wszczęcie lub prowadzenie egzekucji administracyjnej. Określono jednocześnie, iż bieg terminu przedawnienia ulegnie przerwaniu poprzez złożenie wniosku o zwrot kosztów. Po przerwaniu bieg terminu przedawnienia biegnie na nowo od dnia następującego po dniu, w którym złożono wniosek. Celem proponowanej regulacji jest przede wszystkim usystematyzowanie zadań organu egzekucyjnego związanych z dokonywaniem zwrotów kosztów egzekucyjnych w przypadku niezgodnego z prawem wszczęcia egzekucji, dotąd nieuregulowanego.

V. Wydatki związane z przekazaniem wierzycielowi wyegzekwowanej należności pieniężnej i opłata komornicza

Wprowadzona w art. 66 zmiana § 1 polega na pozostawieniu obowiązku ponoszenia wydatku związanego z przekazaniem przez organ egzekucyjny wyegzekwowanej należności pieniężnej lub przedmiotu przez wierzyciela niedziałającego w ramach państwowej jednostki budżetowej lub niebędącego państwową jednostką budżetową. Za zmianą tego przepisu przemawiają bowiem względy takie same jak w przypadku odstąpienia od obciążania kosztami egzekucyjnymi wierzyciela działającego w ramach państwowej jednostki budżetowej lub będącego państwową jednostką budżetową. Regulację taką zawarto również w odniesieniu do opłaty komorniczej (art. 66 § 4 pkt 3 ustawy). Przy czym w art. 66 § 3a, dodanym niniejszą regulacją, uszczegółowiono definicję opłaty komorniczej zawartą w art. 1a pkt 6 w zakresie wysokości tej opłaty. Nowa regulacja zakłada, iż opłata komornicza wynosi 5% kwoty przekazanej wierzycielowi przez organ egzekucyjny lub zobowiązanego w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych. Podobnie jak w przypadku opłaty egzekucyjnej określono dolną i górną granicę opłaty wynoszącą nie mniej niż 10 zł i nie więcej 10 000 zł. Opłatę pobiera się oddzielnie od każdej przekazanej wierzycielowi kwoty.

Dodatkowo w art. 66 § 4 dodano pkt 5, zgodnie z którym nie pobiera się opłaty komorniczej od należności ściągniętych w egzekucji przejętej w wyniku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej albo egzekucji administracyjnych. Rozwiązanie to ma na celu zapewnienie równej pozycji wierzyciela należności pieniężnych wyegzekwowanych przez komornika sądowego w wyniku przejęcia łącznej egzekucji sądowej i administracyjnej i wierzyciela, którego należność pieniężna zostanie wyegzekwowana przez administracyjny organ egzekucyjny po zbiegu egzekucji. W tym ostatnim przypadku wierzyciel byłby obowiązany do uiszczenia opłaty komorniczej, podczas gdy w egzekucji sądowej, uregulowanej przepisami ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, taki obowiązek nie ciąży na wierzycielu. Ponadto uznano, że wierzyciel nie ma obowiązku ponoszenia opłaty komorniczej w przypadku zbiegu egzekucji, albowiem łączna egzekucja jest prowadzona w wyniku czynności egzekucyjnych podjętych przez dwa organy egzekucyjne do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego danego zobowiązanego (dłużnika), nie na wniosek wierzyciela.

Charakter dostosowawczy do nowych regulacji dotyczących kosztów egzekucyjnych mają proponowane art. 67 § 2 pkt 6 i art. 70 § 6 ustawy. W pierwszym przypadku wprowadzono zmianę polegającą na obligatoryjnym wskazaniu przez organ egzekucyjny, w zawiadomieniu o zajęciu, nie tylko kwoty kosztów egzekucyjnych, ale także najwyższej możliwej kwoty opłaty egzekucyjnej. Z kolei w art. 70 dodano § 6 nakładający na dłużnika zajętej wierzytelności obowiązek naliczenia opłaty egzekucyjnej jako procent wyegzekwowanej (lub uzyskanej) należności pieniężnej. Na etapie bowiem sporządzania zawiadomienia o zajęciu organ egzekucyjny nie jest w stanie przewidzieć, w jakiej wysokości należność pieniężna zostanie przekazana organowi egzekucyjnemu – w całości lub w części, w konsekwencji w jakiej wysokości zostanie obliczona opłata egzekucyjna. Zatem mając na uwadze treść proponowanego art. 64 § 6 ustawy zgodnie, z którym obowiązek uiszczenia opłaty egzekucyjnej powstaje m.in. z dniem wyegzekwowania przez organ egzekucyjny należności pieniężnej, z której zgodnie z § 3 cytowanego przepisu 10 % stanowi opłata egzekucyjna (nie mniej niż 40 zł i nie więcej niż 40000 zł) dłużnik zajętej wierzytelności przy częściowej realizacji zajęcia egzekucyjnego jest obowiązany do naliczenia opłaty egzekucyjnej uwzględniając, stosownie do postanowień przepisu art. 115, pokrycie z przekazywanej wpłaty w pierwszej kolejności kosztów egzekucyjnych z tytułu opłaty manipulacyjnej, wydatków egzekucyjnych i opłaty egzekucyjnej naliczonej na podstawie art. 64 § 7 ustawy. Pozwoli to organowi egzekucyjnemu sprawnie dokonać rozliczenia wyegzekwowanych w toku prowadzonej egzekucji środków pieniężnych.

Zmiany dotyczą również art. 115 ustawy regulującego podział kwoty uzyskanej z egzekucji, w którym wprowadzono przepis określający kolejność zaspokajania kosztów egzekucyjnych. W pierwszej kolejności będzie zaspokajana opłata manipulacyjna, następnie wydatki egzekucyjne i po nich opłata egzekucyjna. Jeżeli zaspokojona zostanie opłata manipulacyjna i wydatki egzekucyjne, możliwe będzie dopiero zaspokojenie opłaty egzekucyjnej. Kolejność wskazana w art. 115 § 1a ustawy ma istotne znaczenie, jeżeli wyegzekwowana należność pieniężna nie pokryje w całości kosztów egzekucyjnych, a koszty te przypadać będą więcej niż jednemu organowi egzekucyjnemu (organowi rekwizycyjnemu), zgodnie z proponowanym art. 64cb ustawy. Ponadto przyznanie pierwszeństwa w zaspokojeniu opłaty egzekucyjnej należnej organowi egzekucyjnemu, który dokonał ściągnięcia należności pieniężnej, spowoduje uproszczenie sposobu pokrywania kosztów egzekucyjnych należnych więcej niż jednemu organowi egzekucyjnemu.

Zmiany dokonano również w przepisach regulujących postępowanie zabezpieczające w zakresie kosztów powstałych w tym postępowaniu. Dotychczasowy art. 163 ustawy zawierał przepisy szczególne w przedmiocie kosztów postępowania zabezpieczającego.

Zaproponowano w art. 163 § 1 ustawy odpowiednie stosowanie art. 64-65a, jeżeli zajęcie zabezpieczające przekształci się w zajęcie egzekucyjne. Przepisem szczególnym w odniesieniu do art. 64-65a jest proponowany art. 163 § 2, zgodnie z którym wierzyciel niedziałający w ramach państwowej jednostki budżetowej lub niebędący państwową jednostką budżetową pokrywa opłatę manipulacyjną i wydatki postępowania zabezpieczającego, jeżeli organ egzekucyjny nie przystąpi do zabezpieczenia z przyczyn określonych w art. 157 § 1 ustawy, tj. jeżeli obowiązek, którego dotyczy zarządzenie zabezpieczenia, nie podlega zabezpieczeniu w trybie administracyjnym lub zarządzenie zabezpieczenia nie zawiera treści określonej w art. 156 § 1 ustawy, jak również w sytuacji odmowy nadania klauzuli o przyjęciu zarządzenia zabezpieczenia do wykonania zgodnie z art. 157 § 2 ustawy tj. gdy wierzyciel nie złoży kaucji na zabezpieczenie roszczeń zobowiązanego o naprawienie szkód spowodowanych wskutek wykonania zarządzenia zabezpieczenia lub nie wpłaci zaliczki na pokrycie wydatków związanych z postępowaniem zabezpieczającym (art. 163 § 3 ustawy).

W proponowanym art. 164 dodano § 2d stanowiący podstawę prawną zwolnienia z opłaty sądowej naczelnika urzędu skarbowego jako organu egzekucyjnego, występującego do sądu wieczystoksięgowego z wnioskiem o wpis hipoteki przymusowej zabezpieczającej należności pieniężne państwa członkowskiego UE i państwa trzeciego. Zgodnie bowiem z art. 13 ust. 1 w związku z art. 17 dyrektywy Rady 2010/24/UE z dnia 16 marca 2014 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków, ceł i innych obciążeń, wszelkie wierzytelności będące przedmiotem wniosku o podjęcie środków zabezpieczających traktowane są co do zasady jak wierzytelności współpracującego państwa. Jednocześnie na podstawie art. 20 ust. 2 akapit pierwszy dyrektywy, państwa członkowskie zrzekają się wszystkich wzajemnych roszczeń o zwrot kosztów wynikających ze wzajemnej pomocy, którą państwa świadczą sobie nawzajem na mocy dyrektywy. Z uwagi na to, że przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy z dnia z dnia 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych, co do zasady, wprowadzają analogiczną procedurę w odniesieniu do pomocy udzielanej państwom członkowskim oraz państwom trzecim, w proponowanym art. 164 § 2d zwolniono z opłaty sądowej organ egzekucyjny występujący z wnioskiem o wpis hipoteki przymusowej na zabezpieczenie zarówno należności państw członkowskich UE, jak i państw trzecich.

W przepisach przejściowych zawartych w art. 2-6 projektu ustawy przyjęto, że kwoty opłaty manipulacyjnej, opłaty za czynności egzekucyjne oraz opłaty komorniczej naliczone zgodnie z dotychczasowymi przepisami i niezapłacone bądź niewyegzekwowane zostaną ograniczone do wysokości tych opłat stanowiących górną granicę tych opłat wynikającą z przepisów ustawy zmieniającej. Rozwiązania te mają zapewnić obowiązywanie górnej granicy tych opłat nie tylko w sprawach, w których zdarzenia powodujące powstanie tych opłat wystąpią po wejściu w życie tej ustawy, lecz również w toczących się postępowaniach, w których opłaty te nie zostały uiszczone lub wyegzekwowane. Dotyczy to zarówno toczących się postępowań egzekucyjnych, jak i postępowań jurysdykcyjnych, w których odpowiedzialność za powstały obowiązek uiszczenia kosztów egzekucyjnych ponosi dłużnik zajętej wierzytelności (art. 8 projektu ustawy), następca prawny bądź osoba trzecia (art. 10 projektu ustawy).

Dodatkowo w przepisach przejściowych wprowadzono regulacje, zgodnie z którymi nie pobiera się opłaty manipulacyjnej i opłaty za czynności egzekucyjne, jeżeli w toczących się postępowaniach egzekucyjnych zostały one zapłacone lub wyegzekwowane w wysokości nie niższej niż 40 zł w przypadku opłaty manipulacyjnej, a w przypadku opłaty za czynności egzekucyjne nie wyższej niż 40 000 zł. Jeżeli natomiast opłaty te zostały częściowo zapłacone lub wyegzekwowane w kwocie nieprzewyższającej ww. górnej granicy tych opłat, zaproponowano, że opłatę pobiera się w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy górną granicą tych opłat a opłatą dotychczas zapłaconą lub wyegzekwowaną. Uwzględniając bowiem przeważający pogląd o jedynie zobowiązującym skutku wyroków stwierdzających pominięcie prawodawcze uznano, że wejście w życie wyroku TK z dnia 28 czerwca 2016 r. sygn. akt SK 31/14 nie spowodowało utraty mocy obowiązującej przepisów art. 64 § 1 pkt 4, art. 64 § 6 i art. 64 § 8 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W tych sytuacjach organ egzekucyjny lub wierzyciel na mocy art. 2 ust. 6, art. 3 ust. 5 art. 4 ust. 6, art. 7 ust. 3 oraz art. 9 ust. 3 projektu ustawy obowiązany jest jednak do zawiadomienia osoby odpowiedzialnej za uiszczenie opłaty manipulacyjnej i opłaty za czynności egzekucyjne o zmienionej wysokości tych opłat przy pierwszej czynności podjętej w stosunku do tej osoby.

Analogiczne regulacje zaproponowano w art. 5 w odniesieniu do opłaty komorniczej.

W przepisie przejściowym zamieszczonym w art. 7 pozostawiono stosowanie przepisów dotychczasowych w postępowaniach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy w sprawie kosztów egzekucyjnych ich rozliczenia, zwrotu, umorzenia i rozłożenia na raty z zastrzeżeniem dostosowania górnej granicy tych opłat zgodnie z przyjętą w tym zakresie w art. 2-5 nową regulacją. Mając to na uwadze w związku z wprowadzoną niniejszym projektem ustawy instytucją przedawnienia kosztów egzekucyjnych wywieźć należy, iż do spraw, w których koszty egzekucyjne zostały naliczone na zasadach obowiązujących wcześniej tj. przed proponowaną zmianą do ich przedawnienia stosuje się dotychczas stosowane uregulowania w tym zakresie tzn. ustawę o finansach publicznych i Ordynację podatkową. Natomiast odnośnie kosztów egzekucyjnych naliczonych na podstawie nowych przepisów, których podstawę naliczenia i zasady określa niniejszy projekt w kwestii przedawnienia zastosowanie będzie miał art. 65a ustawy.

W przepisach przejściowych zawartych w art. 2 ust. 6, art. 3 ust. 6, art. 4 ust. 6 oraz art. 10 ust. 2 projektu ustawy wprowadzono normę, zgodnie z którą zawiadomienie osoby obowiązanej do uiszczenia zmniejszonej opłaty manipulacyjnej lub opłaty za czynności egzekucyjne stanowi dowód księgowy umożliwiający odpisanie kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą naliczoną na podstawie przepisów dotychczasowych a kwotą wynikającą z przepisów przejściowych ustawy zmieniającej.

W świetle przepisów przejściowych wierzyciel i organ egzekucyjny będą obowiązani do dochodzenia tych opłat w wysokości wynikającej z tych przepisów przejściowych, pomimo pozostawienia w obrocie prawnym orzeczeń, w których orzeczono o innej wysokości kosztów egzekucyjnych lub opłaty komorniczej naliczonych na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Przewiduje się, że ustawa wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia jej ogłoszenia z uwagi na konieczność adaptacji systemów teleinformatycznych obsługujących organy egzekucyjne do przepisów ustawy zmieniającej.

Rozporządzenie jest zgodne z prawem Unii Europejskiej.

Sporządziła:

Ewa Kamieniecka główny specjalista

Wydział Egzekucji Administracyjnej

w Departamencie Systemu Podatkowego

Tel. 22 694 55 79